9 Eylül 1869 da Arapkir de doğdu. 29 Kasım 1932 de Istanbul da yaşamını yitirdi. Osmanlı siyaset adamı ve düşünür. Jön Türk hareketi ile 2 nci Meşrutiyet döneminin düşünce yapısında önemli etkisi oldu. Mamuret ül-Aziz Askeri Rüşdiyesi ve Kuleli Askeri Tıbbiye ıdadisi ni bitirdi. Mekteb-i Tıbbiye-i şâhâne ye girdi. Dindar bir kişi olarak yetişmesine rağmen, okulda yaygın olan biyolojik materyalizmden etkilendi. "Fünun ve Felsefe" kitabı 1897 de Cenevre de basıldı. Bir felsefe kitabı olan bu eserinde ıslam uleması ile biyolojik materyalist düşünürlerin görüşlerini bağdaştırmaya çalıştı. Rusya dan gelen popülist akımın etkisiyle siyasetle ilgilenmeye başladı. 1889 da ıttihad-ı Osmani Cemiyeti ni kurdu. Bu cemiyer daha sonra ıttihat ve Terakki adını aldı. Bir kaç kez tutuklandı. Bir süre okuldan uzaklaştırıldı. 1894 te tıbbiyeyi bitirdi, Haydarpaşa Hastanesi nde göreve başladı. Kısa bir süre Diyarbakır a gönderildi. Diyarbakır ıttihat ve Terakki şubesini kurdu. Ziya Gökalp ile tanışıp örgüte girmesini sağladı. 1895 te bozgunculuk suçlamasıyla tutuklandı, Trablusgarp a sürüldü. 1897 de Paris e kaçtı. Jön Türk hareketi içindeki bölünme sırasında Ahmed Rıza Bey grubuna katıldı. 1987 de Cenevre ye giderek Jön Türkler in merkezi yayın organı olan "Osmanlı" gazetesini çıkardı. Batı eserlerinden çeviriler yaptı. Giyom Tel i çevirdi. 2 nci Abdülhamit le yapılan anlaşma uyarınca para alarak yazmamama sözü verdi. Ertesi yıl Trablusgarp ve Fizan daki siyasi tutukluların affı karşılığı tekrar yazmama sözü verdi ve Viyana Sefareti doktorluğuna atandı. 1903 te Avusturya dan sınırdışı edildi. Cenevre ye geçip "Osmanlı" gazetesini tekrar yayınlamaya başladı. "ıçtihad" dergisini çıkardı, bu ismi taşıyan bir yayınevi kurdu. Halkı Batı kültürü doğrultusunda eğitmek amacıyla eserler yayınladı.

1904 te Osmanlı Sarayı nın baskıları sonucu ısviçre den de sınırdışı edildi. Içtihad ı Mısır a taşıdı, etkinliklerini Kahire de sürdürdü. "Adem-i Merkeziyet" cemiyetinin üyesi oldu. Bilimsel makaleler yazdı. 1906 Erzurum ayaklanmasında halkı başkaldırmaya çağıran bildiriler hazırladı. 1910 da ıstanbul a döndü. 1911 de Içtihad ı yayınlamaya başladı. Dergi, yayınlanan dinsel içerikli yazılar nedeniyle sık sık kapatıldı. ıttihatçılara karşı tutumunu sürdürdüğü için 1914 te derginin yanını durduruldu. "ıkdam" gazetesindeki yazılarıyla ekonomide özel girişimlerin geliştirilmesini ve anglo-sakson eğitiminin yararlarını savundu. Mütareke döneminde ıngiltere yanlısı bir tutum izledi. ıngiliz Muhibleri Cemiyeti nin kuruluşunda aktif rol oynadı. Kürt Teali Cemiyeti nde çalıştı. Bahailiğin bir dünya dini olarak kabul edilmesini istemesi tepkilere yol açtı. Mütareke dönemindeki etkinlikleri nedeniyle Cumhuriyet döneminde devlet işlerinden ömür boyu uzak tutulması kararlaştırıldı. Yaşamının bundan sonraki bölümünde şiir kitapları yazdı, ıçtihad dergisini yayınladı. Batı dan belli bilgi ve teknolojiler aktarılırken, geleneksel değerlerinde korunması gerektiğini savundu. Ekonomik ve toplumsal kalkınma için seçkin kafaların seçilerek özel eğitimle yetiştirilmesini önerdi. ıslam dinini düşünceyi kısırlaştırmak ve ulusal uyanışı engellemekle eleştirdi. Osmanlı milliyetciliği anlayışı yerine, imparatorluk içindeki tüm ulusların eşitliğine dayalı bir birlik görüşünü savundu. Cumhuriyet döneminde de Arap harfleri yerine Latin alfabesinin kullanılmasını savundu, kadınların toplumsal yaşama katkılarının artırılmasını destekledi. Psikoloji, sosyoloji, eğitim ve tarih alanında pek çok çeviri yaptı. Mevlana dan bazı parçalarla, Hayyam ın rubailerini Türkçeleştirdi.


BAZI ESERLERI

Hadd-i Tedib (1903)
Ahmet Rıza Bey e Açık mektup (1903)
Kahriyat (şiirler, 1906)
Dimağ ve Melekât-ı Akliye nin Fizyolociya ve Hıfzıssıhhası (1919)
Cihan-ı ıslama Dair Bir Nazar-ı Tarih ve Felsefi (1922)
Adab-ı Muaşeret Rehberi (1927)